Słów mi brak (Piaskowa góra - Joanna Bator)

"Piaskową górę", której lekturę zapowiadałam na blogu z dobry miesiąc, przeczytałam dwa dni temu. Pierwszy entuzjazm powinien więc już opaść... ale nie opadł i chyba nie opadnie. Joanna Bator napisała bowiem książkę genialną pod każdym. względem Przeczytałam na którymś blogu, niestety, nie pamiętam na którym, że są takie książki, o których nawet gdyby napisało się w nie wiadomo jakich superlatywach, to i tak nie oddadzą one całego zachwytu. Mam wrażenie, że tutaj jest podobnie: książka ta podobała mi się od pierwszej do ostatniej strony, nie miała słabszych momentów, które czytałam mniej uważnie, nie miała bohaterów, których uważałabym za mniej ciekawych, a poza tym zachwycił mnie język.

Ale po kolei.

Na okładce znaleźć można wypowiedź autorki:

Interesują mnie już tylko opowieści. Wymyślam je, wpuszczam w język i czuwam nad tym, jak rosną. Fascynują mnie pokrętne genealogie i rodzinne (nie)podobieństwa. Ludzie jak ziarnka piasku, brzydkie miasta i stacje, na których nie zatrzymują się pośpieszne. Inność, która pojawia się jak Dominika Chmura z Piaskowej Góry i ukazuje to, co ukryte pod pozorem przeciętności i normy.

Historia opowiedziana w książce jest właśnie taka. Rozgrywa się w Wałbrzychu, na nowym osiedlu, Piaskowa Góra. Jego mieszkańcy są do bólu przeciętni, do bólu zwyczajni, jednak, jak chyba każdy, marzą o lepszym życiu. Wierzą, że gdyby tylko "coś" im pomogło, ich los mógłby się odmienić. Tymczasem życie płynie, a zmiana na lepsze nie następuje.

Jadzia Chmura, matka Dominiki, w młodości marzy, by poślubić lekarza. Kiedy wychodzi za górnika-alkoholika marzy już tylko, by powiodło się jej córce. "Powiodło" natomiast znaczy dla Jadzi tyle co wyjechać do Enerefu i złapać porządnego Niemca za męża. Mieć dom, jak z katalogu. Był ładnym i milutkim i znać swoje miejsce: kobieta zawsze pod mężczyzną (dosłownie i w przenośni). W życiu Jadzi jednak nie udaje się nic: nie udała jej się rodzina (córka-dziwadło i mąż, który umiera zakrztusiwszy się pączkiem), jej ojcem okazał się ktoś inny, niż myślała (co za wstyd!), wyśniony kochanek z Enerefu podarował jej koronkowe body i więcej nie wrócił.

Świat opisywany w "Piaskowej górze" to świat wyraźnie podzielony na męski (kopalnia, bar) i kobiecy (kuchnia, sklep), na tych, którzy zazdroszczą (tych jest więcej) i na tych, którym się zazdrości (mniejszość). To świat, gdzie ceniona jest przeciętność, lecz jednocześnie każdy ma się za kogoś lepszego niż sąsiad. I w końcu: to świat niewolnicy Izaury, tureckich bluzeczek, niemieckich krasnali i kryształów na segmencie.

Mam wrażenie, że piszę nieco chaotycznie, ale też wiem, że wszystkiego nie dam rady opisać. Książka ta bowiem opowiada kilka różnych historii: babek, matek i córek, a także męskich ambicji i aspiracji, by komuś dorównać - tylko nie zawsze wiadomo komu i po co. Jestem zauroczona językiem autorki: żywym, barwnym, potoczystym i wciągającym. Skojarzenie literackie? "Panna Nikt", "Gnój", "Konopielka". Nie dawałam jeszcze na tym blogu książkom ocen, ale posiłkując się skalą szkolną, daję 6. Z plusem oczywiście. Bo naprawdę nie pamiętam, kiedy czytałam coś aż tak dobrego. Teraz "Piaskową górę" przechwyciła moja mama i pierwsze okrzyki zachwytu już się pojawiły.

Pod koniec roku na Onecie przeczytałam, że ktoś wytypował "Piaskową górę" na drugie miejsce w rankingu na książkę roku. Pierwsza była "Toksymia" Małgorzaty Rejmer. I prawdę mówiąc nie potrafię sobie wyobrazić, jak dobra musi ona być, skoro ktoś uznał ją za lepszą od powieści Bator.

Na koniec dodam, że niezmiernie ucieszyła mnie wiadomość, że autorka pracuje nad kontynuacją. Nie mogę się doczekam. A póki co czytam "Dom w Riverton" (nie idzie mi) i poluję na "Japoński wachlarz".

J. Bator, Piaskowa góra, W.A.B., Warszawa 2009, s. 443.

Ocena: 6+/6